Ogólne założenia Narodowego Modelu Gry:

  • dążenie do uzyskania równowagi działań w atakowaniu i bronieniu,

  • umiejętność znalezienia własnych atutów we wszystkich fazach gry, ze szczególnym uwzględnieniem faz przejściowych,

  • umiejętność kreowania gry wszystkimi rodzajami atakowania: szybkiego i pozycyjnego,

  • dążenie do utrzymywania ciągłej kontroli w grze przez bardzo dobrze zorganizowaną fazę bronienia we wszystkich jej aspektach,

  • bardzo dobre przygotowanie fizyczne,

  • dążenie do bezkompromisowości we wszelkich poczynaniach boiskowych,

  • szeroki wachlarz SFG,

  • siła mentalna,

  • determinacja i poświęcenie.

Szkolenie zawodników przez trenerów PZPN odbywa się zgodnie z wytycznymi do pracy nad filarami zawodnika, są to:

  • Technika

  • Mentalność

  • Kreatywność

  • Intensywność

  • Indywidualizacja

  • Edukacja

 
Technika

Im lepiej wyszkolony technicznie zawodnik, tym większa będzie jego wszechstronność działań, ponieważ w realizacji celów gry, będzie mógł na boisku wykorzystać większą liczbę narzędzi z większą jakością.

 
Mentalność

Niektóre dzieci czerpią mentalność z sukcesów czy zdobytego doświadczenia, a inne budują pewność siebie na treningach. Należy pamiętać, że budowanie pewności siebie jest procesem, który wymaga czasu i cierpliwości.

Pewny siebie zawodnik zna swoje mocne strony, wierzy w swoje umiejętności i w to, że może osiągnąć zamierzone cele. Pewność siebie przejawia się w nastawieniu i zachowaniu. Pewny siebie piłkarz będzie potrafił wziąć na siebie ciężar gry i kierować zespołem.

 
Kreatywność

Piłka nożna polega na błyskawicznym postrzeganiu, podejmowaniu decyzji i wykonaniu najlepszego możliwego rozwiązania. Zawodnik kreatywny będzie miał umiejętności i cechy pozwalające wybrać najważniejsze potrzebne informacje, przekształcić je i zastosować.

 
Intensywność

Intensywność to nic innego jak wysiłek realizowany w jednostce czasu. Wpływ na intensywność mają:

  • relacja czasu praca/wypoczynek,

  • cechy indywidualne (takie jak np. wiek, zdrowie),

  • cechy wolicjonalne,

  • czynniki zewnętrzne (teren, pogoda itp.)

Nie oznacza to, że zajęcia młodych adeptów nie powinny być intensywne, wręcz przeciwnie. Z natury dzieci starają się zrobić wszystko jak najszybciej, trener powinien uwzględnić właśnie tę „naturę” w rozwoju młodych adeptów futbolu. Dzieci poniekąd same dozują sobie intensywność zajęć, trener powinien stworzyć środowisko, które będzie sprzyjało ich dużej dynamice, mając jednak na uwadze, że możliwości do częstego powtarzania wysiłków beztlenowych na tym etapie nie są jeszcze w pełni ukształtowane. Zatem naturalne przerwy wypoczynkowe w treningu dzieci powinny być normą, którą trener powinien w pełni zaakceptować.

Organizm młodego człowieka ma, w porównaniu z organizmem osoby dorosłej, niemal o połowę większą zdolność do szybkiej regeneracji. W związku z tym w treningu dzieci i młodzieży odważnie możemy planować wysoką intensywność ćwiczeń z piłką. Nie musimy zatem obawiać się treningów w przeddzień meczu, gdyż nasi podopieczni kolejnego dnia będą w pełni zregenerowani.

 
Najlepszą metodą do zachowania odpowiedniej intensywności na zajęciach są małe gry a także zadania techniczne i ogólnorozwojowe wykonywane bez zbędnych przestojów. Intensywny trening oparty na grach podnosi zdolności motoryczne u dziecka, rozwija jego procesy poznawczo-decyzyjne, kreatywność, poprawia technikę oraz szybkość działania w warunkach naturalnych, a co za tym idzie, wpływa pozytywnie również na rozumienie gry Rozmiar pola gry w dużym stopniu warunkuje jej intensywność, trener ma możliwość zarządzania tym rozmiarem tak, aby osiągnąć oczekiwaną intensywność gry. Gry o najmniejszej liczbie zawodników generują największą intensywność, z drugiej strony zwiększenie pola gry powoduje wzrost wartości tętna wśród zawodników.
 
 
Indywidualizacja
Jednym ze sposobów wpływających na zwiększenie indywidualizacji podczas zajęć jest odpowiednia liczebność grup treningowych. Małe grupy treningowe (zalecane do 12 osób) dają trenerowi możliwość obserwacji zawodników i optymalną stymulację każdego z nich. Przy większej liczbie ćwiczących, w celu zapewnienia wskazanego poziomu indywidualizacji, niezbędna jest obecność kolejnego trenera. W młodszych kategoriach wiekowych, takich jak Skrzat, obecność asystenta jest wskazana nawet przy mniejszej liczbie dzieci. W tych kategoriach skupienie uwagi na dziecku, które jest ciekawe otaczającego je świata, jest niezbędne, zarówno pod kątem szkoleniowym, jak i z punktu widzenia bezpieczeństwa. Rozmiar pola gry w dużym stopniu warunkuje jej intensywność, trener ma możliwość zarządzania tym rozmiarem tak, aby osiągnąć oczekiwaną intensywność gry. Gry o najmniejszej liczbie zawodników generują największą intensywność, z drugiej strony zwiększenie pola gry powoduje wzrost wartości tętna wśród zawodników.
 

indywidualizacja obejmuje:

  • odpowiednie podejście trenera – dostrzeganie i rozumienie zróżnicowania poziomu rozwoju dzieci,

  • tworzenie odpowiednich warunków do właściwego rozwoju zawodnika w jego własnym tempie,

  • uwzględnienie indywidualnych czynników wpływających na rozwój zawodnika,

  • odpowiedni dobór środków, form i metod treningowych,

  • odpowiednią komunikację z zawodnikami oraz współpracę trenerów,

  • tworzenie dodatkowych zajęć poprawiających indywidualne możliwości zawodników.

 
Edukacja
Z jednej strony odpowiednie odżywianie i nawodnienie, wypoczynek, sen, znajomość swojego organizmu i jego potrzeb, a z drugiej strony wiedza o negatywnych skutkach stosowania używek to zagadnienia, które powinniśmy poruszać przy okazji treningu piłki nożnej.Rozmiar pola gry w dużym stopniu warunkuje jej intensywność, trener ma możliwość zarządzania tym rozmiarem tak, aby osiągnąć oczekiwaną intensywność gry. Gry o najmniejszej liczbie zawodników generują największą intensywność, z drugiej strony zwiększenie pola gry powoduje wzrost wartości tętna wśród zawodników.
 

Każdy zawodnik powinien posiadać umiejętność funkcjonowania w grupie. Kluczowe w tym aspekcie jest kształtowanie umiejętności społecznych, rozwoju osobistego oraz rozwoju strefy emocjonalnej:

  • poprawna komunikacja i umiejętność przekazania informacji,

  • umiejętność łagodzenia sytuacji konfliktowych,

  • współdziałanie podczas ćwiczeń, gier i zabaw,

  • budowanie poczucia własnej wartości,

  • umiejętność przyjmowania krytyki,

  • dostrzeganie i wyrażanie emocji swoich oraz kolegów z zespołu,

  • umiejętności pozytywnego rozładowania emocji.

Jednym ze sposobów wpływających na zwiększenie indywidualizacji podczas zajęć jest odpowiednia liczebność grup treningowych. Małe grupy treningowe (zalecane do 12 osób) dają trenerowi możliwość obserwacji zawodników i optymalną stymulację każdego z nich. Przy większej liczbie ćwiczących, w celu zapewnienia wskazanego poziomu indywidualizacji, niezbędna jest obecność kolejnego trenera. W młodszych kategoriach wiekowych, takich jak Skrzat, obecność asystenta jest wskazana nawet przy mniejszej liczbie dzieci. W tych kategoriach skupienie uwagi na dziecku, które jest ciekawe otaczającego je świata, jest niezbędne, zarówno pod kątem szkoleniowym, jak i z punktu widzenia bezpieczeństwa.
 
indywidualizacja obejmuje:

  • odpowiednie podejście trenera – dostrzeganie i rozumienie zróżnicowania poziomu rozwoju dzieci,

  • tworzenie odpowiednich warunków do właściwego rozwoju zawodnika w jego własnym tempie,

  • uwzględnienie indywidualnych czynników wpływających na rozwój zawodnika,

  • odpowiedni dobór środków, form i metod treningowych,

  • odpowiednią komunikację z zawodnikami oraz współpracę trenerów,

  • tworzenie dodatkowych zajęć poprawiających indywidualne możliwości zawodników.

Komunikacja werbalna to wszystkie informacje przekazywane za pomocą słów. Równie istotna w sporcie jest komunikacja niewerbalna, wiele informacji przekazujemy bowiem swoimi gestami, mową ciała oraz mimiką. To komunikacja niewerbalna podczas kontaktu z innymi osobami ma ogromny wpływ na „pierwsze wrażenie”, co warunkuje dalszy przebieg interakcji. Zanim trener przemówi do drużyny, zawodnicy już odbiorą informację, jak jest ubrany lub jaki ma poziom energii. Zawodnicy potrafią bardzo dobrze wyczuwać nastroje i oceniać stan emocjonalny, w jakim znajduje się trener. Należy także podkreślić, że trudno sobie wyobrazić sytuację, w której trener stojący naprzeciwko zawodnika nie komunikuje się z nim, pożądane jest jednak, aby robił to w sposób kontrolowany.
W komunikacji na linii interpersonalnej warto skorzystać z gotowych narzędzi, zweryfikowanych badaniami naukowymi. Jednym z nich jest akronim GRIP (ang. G-goal, R-reflection, I-input, P-plan). To nic innego jak sposób udzielania informacji zwrotnej – feedback. Jest to metoda wykorzystująca przede wszystkim umiejętne zadawanie pytań, co nie oznacza wcale, że trener (czy np. rodzic) nie może wyrażać swojej opinii. Metoda ta ma na celu doprowadzenie do sytuacji, kiedy u zawodnika dojdzie do refleksji, dzięki której wraz z rozmówcą ustali plan pracy (działania) nad swoim deficytami lub mocnymi stronami.
 
Ukierunkowane odkrywanie

Ukierunkowane odkrywanie to sposób zadawania pytań, którego zasadniczym celem jest ukierunkowanie zawodnika na poprawne rozwiązanie danego zadania. Takie podejście z jednej strony przenosi ciężar odpowiedzialności na zawodnika, z drugiej – wymaga od trenera ciągłego skupienia i umiejętnej obserwacji boiskowych wydarzeń.

Pamiętajmy o tym, aby pytania miały charakter otwarty, by zawodnik mógł zaprezentować swój punkt widzenia na temat danego środka treningowego czy sytuacji boiskowej. Pytania otwarte to pytania, których nie można zbyć odpowiedzią w stylu “tak” czy “nie”.

Instrukcje

Instrukcja jest zazwyczaj gotową informacją od trenera, która nakierowuje zawodnika na rozwiązanie sytuacji lub wykonanie zadania. Zawodnik stara się wykonać polecenie, podejmując określone działanie. W praktyce szkoleniowej instrukcje dotyczą najczęściej: sposobu wykonania (aspekt techniczny i motoryczny) oraz wyboru rozwiązania (aspekt taktyczny).

Precyzyjnie przekazana wiadomość słowna przez trenera powinna być stosowana przy każdej prezentacji nowej czynności ruchowej.

To trener swoją pasją, zaangażowaniem, a także ogólną postawą życiową (moralnością, stylem życia i rozsądkiem) tworzy lokalne środowisko treningowe i wpływa na rozwój młodych ludzi, a także na atmosferę panującą wokół lokalnego klubu.
 
Trener w młodych grupach wiekowych musi pamiętać o takich kwestiach:

  • niektóre dzieci będą w stanie szybko uczyć się nowych elementów, a inne będą potrzebowały więcej czasu do opanowania danej czynności. Wobec wolniej uczących się piłkarzy wskazane będzie częstsze powtarzanie instrukcji oraz rozdzielenie umiejętności technicznych i taktycznych na łatwiej zrozumiałe fragmenty, które będą wykonywane w większej liczbie powtórzeń.

  • Młody zawodnik nie jest i nie może być traktowany jak miniaturka dorosłego piłkarza, ponieważ cały czas jest w procesie rozwoju.

Podstawowe zasady dla trenerów:

  • Pracujesz dla przyszłości.

  • Myśl przede wszystkim o tym, co jest najważniejsze dla zawodnika.

  • Stwórz sytuację, w której zawodnik będzie mógł podejmować skuteczne decyzje.

  • Potrzeba talentu, by prowadzić talent.

  • Nauczanie piłki nożnej jest procesem pedagogicznym i podlega określonym zasadom.

  • Pochwała jest najlepszą motywacją, presja i strach ograniczają inwencję zawodnika.

  • Wzbudzaj zaufanie zawodników.

  • Musisz mieć określoną filozofię pracy – wiedzieć, czego chcesz i jak to osiągnąć.

  • Dobry trener jest najpilniejszym uczniem.

  • Pokora wiedzie do doskonałości, pycha kroczy przed upadkiem.

Trenerze unikaj:

  • Projektowania treningów nieprzystosowanych do wieku, etapu szkolenia i poziomu ćwiczących.

  • Środków treningowych niemających odniesienia do gry.

  • Krytykowania zawodnika przed grupą.

  • Ograniczania kreatywnego działania zawodnika.

  • Krzyku w trakcie treningu i meczu.

  • Częstego powtarzania tych samych rozgrzewek, ćwiczeń i gier.

  • Robienia zbyt długich objaśnień i ciągłego przerywania treningu.

  • Faworyzowania zawodnika.

  • Zawodnik nie może być ważniejszy niż zespół.

  • Nerwowych i histerycznych reakcji. Bądź stały emocjonalnie.

  • Sarkazmu oraz upokarzających uwag

Podstawowe zasady funkcjonowania zespołu:

  • Wszystko zaczyna się od wizji i celu, reszta to kwestia pracy.

  • Jedyną „gwiazdą” w zespole jest zespół.

  • Dobra komunikacja jest podstawą funkcjonowania każdego zespołu.

  • Bojaźń przed przegraną niszczy wolę wygranej.

  • Zawsze należy starać się znaleźć pozytywne rozwiązanie.

  • Porażki nie istnieją, chyba że się nie próbuje.

  • Kulturę wygrywania trzeba wypracować.

  • Optymizm życiowy sprzyja szczęściu.

  • Wysokie standardy, etos pracy, konsekwencja działań są podstawą funkcjonowania każdego zespołu.

  • Szacunek dla wszystkich w zespole jest fundamentem współpracy.

Z punktu widzenia trenera w treningu dzieci tworzenie bezpiecznego i wspierającego środowiska polega na:

  • akceptacji błędów popełnianych przez zawodników,

  • umożliwieniu poznawania nowych rzeczy,

  • zachęcaniu do podejmowania ryzyka,

  • tworzeniu pozytywnej atmosfery pomiędzy wszystkimi uczestnikami zajęć treningowych,

  • promowaniu gry swobodnej,

  • pozostawianiu zawodnikom pełnej autonomii w działaniu,

  • wprowadzaniu naturalnej rywalizacji,

  • promowaniu zmienności środowiska.

Rozumiejąc potrzeby młodych sportowców, jesteśmy w stanie pomóc je zaspokoić, a tym samym podtrzymywać ich motywację wewnętrzną do uprawiania piłki nożnej.
 

Dzieci zapytane o powody uprawiania piłki nożnej najczęściej odpowiadają:

  • sprawia mi to przyjemność,

  • dobrze się bawię,

  • chcę być z przyjaciółmi,

  • lubię współzawodnictwo,

  • lubię pokazywać to, co potrafię,

  • chcę doskonalić swoje umiejętności,

  • chcę być częścią̨ drużyny,

  • lubię naśladować mojego ulubionego piłkarza,

  • chcę być zawodowym piłkarzem.

 

Do najczęściej wymienianych potrzeb młodych piłkarzy należą: potrzeba akceptacji, potrzeba satysfakcji, potrzeba zabawy czy potrzeba spędzania czasu z rówieśnikami i bycia częścią grupy.
Każdy z nas ma potrzebę bycia kompetentnym i osiągania sukcesu w działaniu, które przekłada się na poczucie własnej wartości. Wzmacniając zawodników za ich postępy w rozwoju, trener buduje ich poczucie kompetencji. Warto doceniać chęci oraz podejmowane próby, niezależnie od rezultatów. Trener, oprócz aspektów technicznych, motorycznych czy taktycznych, może doceniać również postęp w rozwoju mentalnym.

Pierwszym etapem budowania świadomości zawodników jest uświadomienie im, że droga do sukcesu jest często kręta i pełna niespodziewanych przeszkód. Zadaniem trenera jest odpowiednie nastawienie swoich podopiecznych do wyzwań, z którymi mogą mieć styczność w dalszej piłkarskiej edukacji. Trener powinien wyjaśnić zawodnikom, że wszystkie „pułapki”, które na nich czekają, to naturalna kolej rzeczy, a „potykanie się” jest nieodzownym elementem drogi na sam szczyt.

„Nie martw się tym, że dziecko nigdy Cię nie słucha. Martw się tym, że zawsze Cię obserwuje.” Frederick Douglas

Większość zawodników, efektywniej uczy się i dłużej zachowuje w pamięci wiedzę i umiejętności, do których dochodzi samodzielnie. Dzieje się tak dlatego, że emocje towarzyszące działaniu ułatwiają zapamiętywanie nowych rzeczy.
Dzieci poprzez sport uczą się niezależności, podejmowania własnych decyzji, reagowania na popełnione błędy oraz wyciągania wniosków.
 

Trener może budować świadomość wśród swoich podopiecznych. Może pomóc sportowcom dowiedzieć się ważnych rzeczy o sobie oraz otaczającej ich rzeczywistości poprzez:

  • nazywanie przeżyć doświadczanych przez zawodników (np. emocje w czasie trwania treningu i meczu),

  • rozmawianie z piłkarzami o konkretnych sytuacjach (np. konflikty w drużynie, spadek motywacji),

  • budowanie świadomości celu (np. wykonywanego ćwiczenia),

  • wspólne poszukiwanie wyjaśnienia (np. przyczyn przegranych lub wygranych meczów),

  • pokazywanie profesjonalizmu w zachowaniu i postawie idoli młodych piłkarzy.

W oczach dzieci trener postrzegany jest jako autorytet, dlatego z uwagą obserwują one każdy gest i każde zachowanie trenera. To właśnie postawa trenera wywiera zdecydowanie większy wpływ na podopiecznych niż wypowiedziane słowa. W procesie szkolenia sportowego wychowujemy nie tylko piłkarza, ale przede wszystkim człowieka. Wszystko to, czego nauczy się podczas przygody z piłką, zaprocentuje w jego dorosłości. Zawodnik będzie mógł wykorzystać wypracowane umiejętności mentalne w życiu prywatnym i zawodowym, niezależnie od tego, jak będzie wyglądała jego kariera sportowa.

Trening mentalny polega na nauce i doskonaleniu umiejętności takich jak: regulacja emocji, budowanie poczucia własnej skuteczności, odpowiedniego nastawienia czy radzenia sobie ze stresem.

Kontrola emocji

Ważnym aspektem jest wytłumaczenie dzieciom, że emocje, których doświadczają, o czymś ich informują i pełnią swoją funkcję. Kontrola emocji nie polega na całkowitym wyeliminowaniu ich z naszego życia, ponieważ nie jest to możliwe.

Jeśli dzieci nauczą się rozpoznawać zmiany, które zachodzą w ich ciałach oraz nazywać emocje, jakie temu towarzyszą, będzie im łatwiej sobie z nimi radzić. Ważne, aby trener rozmawiał z zawodnikami o niekomfortowych sytuacjach i wskazywał im możliwe sposoby i narzędzia do ich rozwiązania.

Koncentracja uwagi

Koncentracja uwagi to umiejętność skupienia się na określonym zadaniu pomimo pojawiających się trudności czynników rozpraszających (dystraktorów).

Zawodnik podczas gry nie powinien zwracać uwagi np. na zachowanie rodziców, stan boiska, pogodę czy upływający czas. Są to elementy, na które nie ma wpływu (elementy niekontrolowalne), a myślenie o nich może zwiększyć odczuwaną presję czy narastającą frustrację. Elementy, które są pod kontrolą zawodnika (elementy kontrolowalne), to m.in. jego myśli i zachowanie. To właśnie na nich powinien się skoncentrować. Takie zachowanie może zwiększyć efektywność jego działań.

Pewność siebie

Niektóre dzieci czerpią ją z sukcesów czy zdobytego doświadczenia, a inne budują pewność siebie na treningach. Należy pamiętać, że budowanie pewności siebie jest procesem, który wymaga czasu i cierpliwości.

Pewny siebie zawodnik zna swoje mocne strony, wierzy w swoje umiejętności i w to, że może osiągnąć zamierzone cele. Pewność siebie przejawia się w nastawieniu i zachowaniu. Pewny siebie piłkarz będzie potrafił wziąć na siebie ciężar gry i kierować zespołem.